- De Russische president Vladimir Poetin laat met de dood van oppositieleider Aleksej Navalni zijn spierballen zien.
- Volgens sommige experts toont dit brute machtsvertoon aan dat zijn regime geen gezag heeft, ofwel een gebrek aan ‘soft power’.
- Het uitschakelen van tegenstanders is voor Poetin de gewoonste zaak van de wereld.
- Lees ook: Poetin geeft met zijn imperialistische kijk op de Russische geschiedenis aan dat hij Oekraïne nog steeds helemaal wil veroveren, volgens Rusland-kenners
ANALYSE – De Russische president Vladimir Poetin zit twee jaar nadat hij een oorlog begon tegen Oekraïne, hoogst waarschijnlijk achter een reeks wrede machtsuitingen.
Zo overleed zijn politieke aartsvijand Aleksej Navalni eerder deze maand plotseling in de gevangenis en werd vlak daarna een gedeserteerde Russische piloot doodgeschoten in Spanje.
Het uitschakelen van tegenstanders is voor het regime van Poetin de normaalste zaak van de wereld. Maar volgens sommige Rusland-experts laat het machtsvertoon juist de “inherente zwakte” zien die zit ingebakken in het autoritaire bestuurssysteem. In de praktijk functioneert Rusland hiermee als een dictatuur waarbij alle macht in de handen van Poetin ligt.
“Om zo’n persoonlijkheidscultus te onderhouden, moet je veel geweld gebruiken”, zegt politiek- en veiligheidsexpert Matthew Schmidt van de Universiteit van New Haven. “En dat is een zwakke manier van regeren, ook al is de machthebber een sterke man.”
Poetin wil de illusie van absolute macht in stand houden
De dood van de overgelopen Russische piloot was volgens experts hoogstwaarschijnlijk bedoeld om het moreel van het Russische leger hoog te houden en andere mogelijke overlopers af te schrikken. "De boodschap is duidelijk: we zullen je overal ter wereld weten te vinden", zegt Schmidt. "Dat is een signaal naar de volgende persoon die erover nadenkt om te deserteren. Het is een buitengewoon vertoon van macht. Poetin heeft dat effectief gedaan en ervoor gezorgd dat het prominent in het nieuws kwam."
Het machtsvertoon van de Russische overheid is weliswaar schokkend, maar is niet ongebruikelijk voor het regime van Poetin. Dat wordt al heel lang beschuldigd van een reeks afrekeningen in het buitenland.
De dood van Navalni en de piloot tonen aan hoe ver het Russische regime wil gaan om de illusie van absolute macht in stand te houden, zegt Schmidt. "Het is een heel bruut optreden, maar dit is al heel lang aan de gang."
Navalni bekritiseerde Poetin openlijk en zijn dood verlost de Russische president van een politiek probleem. Navalni vormde met zijn kritiek op de corruptie binnen de Russiche overheid en het organiseren van anti-Kremlinprotesten jarenlang de grootste bedreiging voor het regime van Poetin.
De toedracht van de dood van Navalni is nog onduidelijk. De Russische federale gevangenisdienst zegt dat Navalni overleed nadat hij buiten bewustzijn raakte na een wandeling.
Maar het Kremlin is hoe dan ook verantwoordelijk voor zijn dood, zegt Rusland-expert Simon Miles van Duke University tegen Business Insider. "Zonder dit regime had hij nog geleefd".
Poetin duldt geen enkele potentiële bedreiging van zijn macht
De twee experts zeggen dat de dood van Navalni eerder een teken is van zwakte dan van macht. "Als iemand die boven de poolcirkel is opgesloten, een te grote bedreiging vormt om te blijven leven, dan is dat voor mij een teken dat Poetin denkt dat zijn positie extreem kwetsbaar is", zegt Miles.
"Je hebt totale controle over het leven van deze persoon en je kiest er toch voor om dat te beëindigen?", stelt hij. "Dat is een vertoon van brute macht, wat niet bepaald indrukwekkend is."
De dood van Navalni was volgens experts zonder enige twijfel bedoeld om een duidelijk signaal af te geven aan mogelijke andere oppositieleiders, zeker nu Poetin zich aan het voorbereiden is op de presidentsverkiezingen in maart.
"Hij kan willekeurig mensen arresteren en vermoorden", zegt Schmidt. "In staat zijn om terreur uit te oefenen tegen wie je maar wilt, is een teken van kracht, maar zal zich uiteindelijk tegen je keren."
Kort nadat Rusland in februari 2022 Oekraïne binnenviel, zeiden Rusland-experts al tegen Business Insider dat Poetin een autocratische cultuur van angst had gecreëerd.
Volgens Schmidt kan het nog jaren duren voordat het regime van Poetin bezwijkt. Maar de rouw om de dood van Navalni die op veel plekken in Rusland te zien is en de oorlogsmoeheid onder Russische burgers zijn volgens hem tekenen dat de controle van Poetin niet waterdicht is.
Rusland-expert Robert English van de University of Southern California is het echter niet met Schmidt en Miles eens, wat betreft de stelling dat Poetin zwakte toont door gebrek aan natuurlijk gezag te compenseren met brute machtsuitoefening. "Poetin heeft zoveel zelfvertrouwen dat hij niet bang is voor internationale reacties op de dood van Navalni."
English vindt dat je de recente gebeurtenissen niet als een teken van Russische zwakte kunt zien. Dat komt neer op een vorm van 'wishful thinking', waaraan het Westen zich tijdens de oorlog in Oekraïne vaker schuldig heeft gemaakt.
"Hoeveel verhalen hebben we al gehoord dat de Russische economie op instorten staat en hoe de sancties Rusland in een wurggreep zouden nemen en zijn militaire slagkracht zouden verlammen?", zegt English. "En hoeveel verhalen over dat de opstand van Prigozjin een teken was van zwakte van Poetin? En hoeveel voorspellingen dat er een volgende coup of muiterij komt die Poetin ten val gaat brengen?"
"Keer op keer worden de veerkracht en de middelen die Rusland tot zijn beschikking heeft onderschat", concludeert Engelish.